یک Web GIS‌ خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد

چکیده مقاله

مهمترین موضوع قبل از تعریف یک پروژه webGIS‌ (سامانه اظلاعات مکانی تحت وب) یا mobile GIS برای برنامه نویسی WebGIS یا برای سازمانی که میخواهد پروژه web GIS سفارش دهد. انتخاب ویژگیهایی ( مثل زبان برنامه نویسی، نوع اینکه opensource باشد یا نه و APIهای برنامه نویسی وب جی آی اس) است که باید آن سامانه webGIS داشته باشد. در این مقاله در این مورد صحبت خواهیم کرد و از نظرات دوستان استفاده خواهیم کرد.

موضوعات و کلمات کلیدی مقاله: جی آی اس، وب جی آی اس، سیستم اطلاعات مکانی، WebGIS

درواقع باید بر اساس هدف و نوع کاربرد سامانه WebGIS و یا APP موبایل GIS،یک توسعه‌دهنده اپلیکشن WebGIS باید موارد زیر را در نظر بگیرد و در مورد آن تصمیمات درست را اتخاذ کند که به چه نحو باشد:

• کنترل‌های استاندارد نقشه (common controls)
• معماری اپلیکیشن (UI، وب سرور یا Web Server مثل GeoServer‌ یا MapServer‌ یا ArcGIS Server، و پایگاه داده DB)
• کتابخانه‌های open source استفاده شود یا تجاری؟
• پشتیبانی از 3D GIS دارد یا نه؟
• قابلیت ویرایش عوارض، نقطه‌به‌نقطه یا فقط حذف، ترسیم و غیره.
• انتخاب نوع وب‌سرویس که آیا Restful است یا غیره؟

در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر در مورد جی آی اس یا web gis میتوانید این مقاله وب جی آی اس را نیز مطالعه کنید.

در مورد UI یا واسط کاربر یک Web GIS‌خوب:

• بهتر است از جاوااسکریپت (Javascript) به جای سیلورلایت (Silverlight) یا فلش استفاده شود
• بهتر است تحلیل هایی بر روی نقشه انجام دهد و تنها نمایش لایه ها نباشد
• تحلیل هایی مثل Heatmap و غیره آنرا بهتر میکند
• تحلیل شبکه یا network analysis و وب سرویس های تحلیل مکانی دیگر داشته باشد

و همچنین باید در مورد انتخاب نوع سرویس نقشه مناسب تصمیمگیری شود که آیا WFS، WMS و یا موارد دیگر باشد. بکارگیری مواردی مثل G‌eojason و موارد مشابه برای هر کاربرد یک ایده خوب است و باید آن را در نظر گرفت.

برای مدیران سایت باید موارد زیر در نظر گرفته شود تا بتوانند سایت WebGIS را به درستی کنترل کنند:

• UI مناسب برای مدیر یا همان پنل مدیریتی
• قابلیت میزبانی از داده های GIS (رستر و بردار) بر روی هاست ابری (Cloud Storage)
• قابلیت نمایش داده های GIS از طریق سرویسهای WMS/WFS/WMST
• قابلیت تولید لایه های GIS‌ مثلا shapefile‌ از داده های GIS‌
• قابلیت افزودن مدیا با <embed> کردن به وب سایت HTML/بلاگ/فوریوم
• مدیریت کاربران با سطوح مختلف امنیتی
• قابلیت ایجاد محیط ویرایش چند کاربره

برای وب سایت کاربر نهایی باید موارد زیر در نظر گرفته شود:

• فیدبک سریع (نمایش نقشه با سرعت بالا، و … )
• امکان کنترل لایه ها مثل خاموش و روشن کردن نمایش لایه ها
• قابلیت نمایش راهنما یا لژاند نقشه (Map Legend) و جدول اطلاعات توصیفی (attribute table)
• قابلیت نمایش اطلاعات به صورت pop-up‌ با کلیک کاربر
• امکان جستجوی سریع و امکان Query گرفتن
• قابلیت تحلیل/ خلاصه سازی (summerize) اظلاعات با درخواست
• قابلیت انجام کارهای دیگر مثل اندازه گیری، چاپ، خروجی گرفتن یا export و …

۲ سوال مهم در مرود انتخاب قابلیتها و ابزارهای برنامه نویسی Web GIS

موضوعی که در این مقاله صحبت میشود یک مقوله بسیار گسترده هست و بیشتر موارد آن به نوع کاربرد وابسته است. وقتی ما در جی آی اس آکادمی بخواهیم چنین پروژه webgis ای را شروع کنیم دو سوال اساسی از خود میپرسیم:

۱) چه قابلیتی نیاز داریم؟ کما بیش، اکثر اپلیکشن های نقشه دارای قابلیتهای زیادی هست. چالش اصلی در این است که قابلیتهای ارایه شده robust یا مستحکم باشد و همزمان کار کردن با آن حس خوبی ایجاد کند. بسیاری از قالبهایی که شما استفاده خواهید کرد تقریبا ۵۰٪ دارای قابلیتهایی است که شما مدنظر دارید و بقیه ۵۰٪ را شما یا در یک پروژه نیاز ندارید و یا نمیخواهید. مواردی چون امنیت، یا انتخاب اینکه آیا در موبایل اجرا میشود یا در دسکتاپ هم اجرا میشود. امکاناتی که برای کاربر و مدیر WebGIS در نظر گرفته میشود و اینکه آیا برای تعداد کاربر بالا در مقیاس بزرگ طراحی میشود و نیازمند enterprise DBMS‌میباشد، open source است یا اختصاصی؟

۲) چه back-end ای برای دخیره سازی و مدیریت داده  و چه front-end ای برای ارایه داده (مثل silverlight‌، HTML5، javascript, ..) استفاده خواهیم کرد. هر کدام مزیتها و معایب مختص خود را دارد و معمولا براساس قابلیتی که نیاز داریم انتخاب میگردد. در برخی موارد خاص هنوز استفاده از Silverlight مناسب است. ابزارهایی برای انجام کار هست مثل چکش و آچار. WebGIS های فوق العاده عالی با silverlight وجود دارد (برخی سازمانها از سیلورلایت برای ویرایش داده ها استفاده میکنند به دلیل اینکه قابلیتهایی در آن هست که هنوز در HTML5 از آنها نمیتوان استفاده کرد). از طرف دیگر موارد بسیار خوبی نیز با HTML5 و javascript کار شده. شخصا، به دلیل عدم پشتیبانی از سیلورلایت در آینده و عدم پشتیبانی مرورگرهای جدید از آن و همچنین مشکلاتی که در UI بوجود می آید، به توسعه دهنده ها توصیه میکنم از آن فاصله بگیرند.

در واقع روشی نیست که به عنوان بهترین شیوه برای سایت کاربر انتخاب کرد به دلیل اینکه به طور مستقیم به این موضوع ارتباط دارد که کاربر با آن چه کارهای میخواهد انجام دهد. برای مثال در برخی سازمانها ترجیح میدهند از حداقل امکانات در webgis استفاده شود بنابراین بر روی نقشه مواردی چون scale bar و عدد مقیاس و … وجود ندارد (فقط در صورتی که کاربر بخواهد آنها را از toolbar فعال میکند و یا در زمان چاپ به نقشه افزوده میشود). برخی سازمانها نیاز دارند از چند سیستم تصویر در کار خود استفاده کنند مثل UTM و Conical‌ که این موضوع روی بسیاری از موارد مثل اندازه گیری تغییراتی ایجاد می کند.

موارد چون heat map ها و cluser map ها معمولا به طور اشتباه به کار برده میشوند. برای استفاده از این چنین نقشه هایی نیازمند داده های قابل ارایه مناسبی هستید. تولید یک heat map که با ۲۰ نقطه برای سطح کشور ایجاد شده، در عمل بی فایده است. این موارد را توصیه نمی کنم مگر در مواردی که داده به اندازه کافی موجود باشد. اغلب WebGIS ها با این دید ایجاد میشوند که به طور کامل جایگزین محیط دسکتاپ شوند که این موضوع عامل بسیاری از اشتباهات است زیرا در عمل چنین چیزی عملی نیست. بسیاری از راهکارها و سایت وب جی آی اس را با این حالت میشه دید که چیزی جز یک پرکننده صفحه نمایشکر نیستند (البته در برخی شرایط خاص میتواند مورد خوبی باشد).

صفت های زیر را در نظر بگیرید:

• بصری و حسی
• واکنشگرا (Responsive)
• سریع
• آسان
• ساده
• جامع
• قابل فهم
• دارای مسیر کار مناسب

اگر WebGIS‌ شما موارد بالا را داشته باشد در آن صورت شما در مسیر درست طراحی WebGIS‌ هستید. البته برنامه 1/2‌بسته است. و داده نصف دیگر آن است. اگر داده به درستی برای اپلیکیشن یا webgis‌ تهیه نشده باشد ممکن است برنامه شما با مشکلاتی همراه باشد و یا کند کار کند.

برای تهیه فایل آموزش راه اندازی گام به گام webGIS و یا تهیه برنامه های لازم برای راه اندازی webgis این لینک ها را ببینید.

خلاصه

در این مقاله در مورد ویژگیهای مناسب یک WebGIS‌ خوب صحبت کردیم. امیدوارم براتون مفید باشه.

از آنجا که این مقاله بر اساس تجربه چند نفر بوده حتما پر از اشکال است و نمیتوان به طور جامع همه چیز را در آن گفت اما با نظرات و پیشنهادهای شما این مقاله را میتونیم ویرایش کنیم و به مقاله مناسبی برای انتخاب ویژگی های وب جی آی اس  خوب برای علاقمندان webgis‌ بعنوان منبع قرار دهیم.

لطفا در مورد مقاله در قسمت نظرات، پیشنهادات و ایده های خودتون را بنویسید تا در ویرایش بعدی آن را بهتر کنیم.

با تشکر