این مقاله را به طور مستمر بر اساس پاسخ دهی به نظرات و سوالاتی که خوانندگان مینویسند، به روز خواهیم کرد.
نظرات و سوالات خود را در قسمت نظرات همین صفحه بنویسید.
سامانه اطلاعات مکانی | GIS
معرفی GIS
سیستم اطلاعات جغرافیایی (Geographic Information Systems) یا GIS یک سیستم کامپیوتری برای مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات مکانی بوده که قابلیت جمع آوری، ذخیره، تجزیه وتحلیل و نمایش اطلاعات جغرافیایی (مکانی) را دارد.
داده هادریک (GIS) بر اساس موقعیتشان نشان داده می‌شوند.
تکنولوژی GIS با جمع آوری و تلفیق اطلاعات پایگاه داده های معمولی، به وسیله تصویر سازی و استفاده از آنالیز های جغرافیایی، اطلاعاتی را برای تهیه نقشه‌ها فراهم می‌سازد. این اطلاعات به منظور واضح تر جلوه دادن رویدادها ، پیش بینی نتایج و تهیه نقشه‌ها به کار گرفته می‌شوند.
دریک سیستم اطلاعات جغرافیایی واژه جغرافیایی یا(Geographic) عبارت است از موقعیت موضوع های داده ها، برحسب مختصات جغرافیایی (طول و عرض).
واژه (Information) یا اطلاعات نشان میدهد که داده‌ها در GIS برای ارائه دانسته های مفید، نه تنها به صورت نقشه‌ها و تصاویر رنگی بلکه بصورت گرافیک های آماری، جداول و پاسخ های نمایشی متنوعی به منظور جستجوهای عملی سازماندهی می‌شوند.
واژه(System) یا سیستم نیز نشان دهنده این است که GIS از چندین قسمت متصل و وابسته به یکدیگر برای کارکرد های گوناگون، ساخته شده است.
مؤلفه های GIS:
یک سیستم GIS شامل بسته ای کامپیوتری (شامل نرم افزار و سخت افزار) از برنامه های رایانه‌ای با یک واسطه کاربر (UI) میباشد که دستیابی به عملیات و اهداف ویژه‌ای را فراهم می‌سازد. مؤلفه های چنین سیستمی به ترتیب عبارتند از:
- کاربران،
- سخت افزارها،
- نرم افزارها،
- اطلاعات و
- روش ها.
مولفه های یک سیستم اطلاعات مکانی
مؤلفه های چنین سیستمی به ترتیب عبارتند از:
۱)کاربران (User):
مهارت در انتخاب و استفاده از ابزارها دریک سیستم اطلاعات جغرافیایی وشناخت کافی از اطلاعاتی که استفاده می‌شوند، یکی از موارد اساسی برای موفقیت در استفاده از تکنولوژی GIS است، که این از وظایف یک کاربر میباشد.
۲)سخت افزارها (Software):
امروزه شبکه های GIS شامل تعدادی workstation, x-station، کامپیوترهای شخصی، چاپگرها و پلاترها میباشد که معرف مؤلفه سخت افزاریک سیستم اطلاعات جغرافیایی می‌باشند.
۳)نرم افزارها (Hardware):
به منظور استفاده بهتر از یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، استفاده از نرم افزارهای به روز و توانمند توصیه میشود.
۴)اطلاعات (Data):
قلب هر GIS پایگاههای اطلاعاتی آن است. در این پایگاهها به پرسش هایی از قبیل چه شکلی است؟ کجاست؟ و چگونه به دیگر اشکال مرتبط میشود، داده میشود.
۵)روش‌ها (Methods):
شیوه های صحیح به کارگیری اطلاعات درجهت رسیدن به اهداف ویژه دریک سیستم اطلاعات جغرافیایی از مهمترین مؤلفه های آن است.
مدلهای داده های مکانی:
سیستم اطلاعات جغرافیایی وکامپیوترها را نمی‌توان به طور مستقیم برای جهان واقعی به کار برد، زیرا کامپیوترها ی دیجیتالی براساس اعداد یا کاراکترهایی که در درون خود به صورت اعداد دو رقمی نگهداری میکنند، عمل می‌نمایند.
کاربردهای مختلف GIS:
امروزه با توجه به پیشرفت علوم و سیستم های کامپیوتری فناوری GIS در زمینه های زمین شناسی، مطالعات زیست محیطی، منابع آب و آبخیزداری، کشاورزی، جنگلداری، تعلیم و تربیت، کاربردهای شهری، تجارت، صنعت، سازمانها و … کاربرد فراوانی پیدا نموده است.برخی ازاین کاربردها عبارتند از:
زمین شناسی: تجزیه و تحلیل اطلاعات زمین شناسی در یک منطقه چه به منظور اکتشافات معدنی، نفت و چه سایر اهداف، اصولا یک فرایند ترکیبی از داده های مختلف میباشد. یک زمین شناس با مرتبط کردن داده های گوناگون زمین شناسی، به دنبال یافتن ساختارهای مفید زمین شناسی در یک ناحیه است، از اینرو تمام داده های زمین شناسی برای این که بتوانند مفید واقع شوند باید با توجه به موقعیت جغرافیایی شان تجزیه تحلیل شوند.
بنابراین پدیده های مورد نظردر جهان واقعی در یک سیستم کامپیوتری، باید به شکل نمادین عرضه شوند. پس ابتدا باید مرحله جمع آوری داده‌ها انجام گیرد و سپس فرایند فشرده سازی گستره زمین شناسی، ساختار، خواص ژئو فیزیکی یا هر ویژگی دیگری از سطح زمین که اطلاعات آن گردآوری شده بود، به شکل قابل دستیابی در کامپیوتر با استفاده از مدلهای نمادین صورت گیرد.
شمایی ازمدل سازی جهان واقعی
هر نقشه زمین شناسی یک مدل نمادین است زیرا گستره ساده شده قسمتی از جهان واقعی است که از زاویه دید زمین شناس صحرایی مشاهده شده است. مولفه های مدل گفته شده عوارض مکانی هستند که به تقریب همان موجودیتهای مستقل جهان واقعی هستند که بر روی نقشه توسط نمادهای گرافیکی عرضه می‌شوند.
تمام مدلهای داده های مکانی از عوارض مکانی جداگانه نظیر نقاط، خطوط، نواحی، حجم‌ها و سطوح تشکیل می‌شوند، این عوارض مکانی توسط خصوصیاتی که هم مکانی وهم غیر مکانی هستند، مشخص میگردند. ( توصیف رقومی عوارض و خصوصیات آنها مجموعه های داده های مکانی راشامل میشود).
GIS چیست؟ جی آی اس چیست؟
این سوالی است که خیلی از افراد بعد از شنیدن تخصص ام، آن را میپرسند.
در این نوشته معنی و مفهوم، اهمیت و کاربردهای جی آی اس را به طور کامل (یکبار برای همیشه) توضیح می دهیم تا هر آنچه در مورد جی آی است لازم است را بدانید.
اجازه بدین اول بدونیم GIS مخفف چیست؟
GIS مخفف Geogrphical Information System است که در فارسی معنای آن می شود “سیستم اطلاعات مکانی” که با اصطلاحات دیگری همچون “سیستم اطلاعات جغرافیایی” و “سامانه اطلاعات مکانی” یا “سامانه اطلاعات جغرافیایی” نیز شناخته می شود.
در انگلیسی نیز گاها حرف G از اول کلمه Geographic یا Geo یا Geo-Spatial می آید که معنای آنها جغرافیایی یا مکانی میشود. Geo به معنی زمین است. Spatial هم یعنی مکانی.
حرف I در کلمه GIS از اول کلمه Information گرفته شده است. معنای Information یعنی اطلاعات. البته کلمه دیگری داریم با عنوان Data که در حالت عامه با اطلاعات یکسان در نظر گرفته می شود.
اما در حقیقت اطلاعات با داده فرق میکند و در مفهوم علمی داده یعنی اطلاعات خام و پردازش نشده.
حرف S در کلمه GIS جی آی اس از اول کلمه System گرفته شده که در فارسی به معنای “سیستم” یا “سامانه” یا نظام” آن را می شناسیم.
در مورد هر کدام بیشتر صجبت خواهیم کرد.
[/box]
قبل از تعریف GIS اجازه بدهید کمی دقیق تر سه کلمه تشکییل دهنده سیستم اطلاعات مکانی را بررسی کنیم:
سیستم یعنی چه؟
تعریف سیستم
“تعریف‌های بسیار متنوع و متفاوتی از سیستم و تفکر سیستمی وجود دارد.
با وجودی که تقریباً همه‌ی ما می‌توانیم به صورت حسی مفهوم سیستم را درک کنیم، اما عملاً نمی‌توانید یک روایت مشترک از تعریف سیستم در میان محققان و متفکران سیستمی بیابید.”
سیستم یک کل است که از اجزا و روابطی بین اجزا تشکیل شده است و هدفی را دنبال میکند. هر کدام از اجزای سیستم دارای ورودی، مرحله پردازش یا فرآیند، و خروجی است.
به طور کلی، وقتی میگوییم تفکر سیستمی، یعنی نگاه فراگیر به تمام اجزا و روابط بین اجزا، ورودیها، خروجیها، فرآیندها و هدف سیستم به صورت کلی نه جز به جز
منبع: متمم
” سیستم از اجزای متعدد تشکیل میشود.
اجزای سیستم با یکدیگر در ارتباط و تعامل هستند.
برای سیستم‌ها میتوان رفتار تعریف کرد. با حذف هر یک از اجزای سیستم، رفتار کلی سیستم تغییر میکند.
معمولاً برای سیستم یک مرز تعریف میشود.
برای بسیاری از سیستم‌ها میتوان هدف تعریف کرد.
سیستم‌ها را میتوان به دو دسته‌ی باز و بسته تقسیم کرد.”
سیستم اطلاعات مکانی چیست؟
در تعریف جی آی اس میگوییم: سیستم اطلاعات مکانی یا جی آی اس GIS عبارتست از مجموعه ای متشکل از نرم افزارها، سخت افزارها، داده ها و افراد در یک شبکه متصل بهم که عملیات زیر را انجام میدهد:
- جمع آوری و وارد کردن انواع داده های مکانی به پایگاه داده مکانی (Capturing Spatial Data)
- تحلیل داده های مکانی (spatial data analysis)
- بصری سازی داده های مکانی یعنی ایجاد انواع نقشه و نمودار و گرافهای مختلف برای درک بهتر داده های مکانی
- تولید انواع فرمتها و خروجیها از داده های مکانی و نقشه ها
به طور خلاصه تمام این کارها در GIS برای ایجاد اطلاعات قابل درک برای تصمیم گیری سیستمی مورد استفاده قرار میگیرد. این تصمیم گیری میتوانید از روی این اطلاعات، توسط مدیران انجام شود.
و یا اینکه تصمیم گیری با GIS میتواند توسط سیستم تصمیم یار انجام شود که به آن DSS گفته میشود. DSS مخفف Decision Support System است که معنی آن سیستم تصمیم یار است.
کار DSS در واقع تولید تصمیم از روی اطلاعاتی است که توسط GIS از داده های خام تولید شده است.
سیستم SDSS چیست؟
سیستم SDSS درواقع سیستم تصمیم گیری مکانی است که با کمک سیستم اطلاعات مکانی کار میکند و مخفف Spatial Decision Support System میباشد.
در این زمینه اطلاعات بیشتری را در مجله جی آی اس آکادمی، قرار خواهیم داد.
کاربردهای سیستم اطلاعات مکانی (GIS) چیست؟
حالا که با تعریف سیستم اطلاعات مکانی یا GIS آشنا شدیم، سوال این است:
چه کسب و کارهایی از GIS استفاده میکنند؟
با توجه به توضیحات ارائه شده میتوان فهمید که سامانه اطلاعات مکانی، کاربرد بسیاری در زمینه های تجاری، تحقیقاتی و مدیریتی دارد.
برخی از این کاربردها در کتاب 1000 کاربرد جی آی اس آورده شده است (برای دریافت به آی دی @aminbay در تلگرام پیام بفرستین)
برخی از کاربردهای مهم GIS عبارتند از:
- کاربرد جی آی اس GIS در کشاورزی
- کاربرد جی آی اس GIS در محیط زیست
- کاربرد جی آی اس در کسب و کارها یا ژئومارکتینگ
- کاربرد جی آی اس GIS در معدن
- کاربرد جی آی اس GIS در جنگل داری
- کاربرد جی آی اس GIS در مدیریت منابع آب
- کاربرد جی آی اس GIS در صنعت نفت و گاز
- کاربرد جی آی اس GIS در انرژی
- و مواردبسیار دیگر که به زودی در سایت GISAcademy منتشر خواهد شد
کتاب های آموزش GIS
به زودی کتابهایی آموزش GIS را برای علاقمندان در سایت جی آی اس آکادمی، معرفی و منتشر خواهیم کرد.
در صورت نیاز به دریافت کتاب در هر زمینه ای میتوانید در تلگرام به شماره 09361779010 پیام بفرستین و هر کتابی را از مجموعه کتابهای جی آی اس دریافت کنید.
همچنین ده ها کتاب رایگان در کانال تلگرام جی آی اس آکادمی به رایگان به اشتراک گذاشته شده است که میتوانید دانلود کنید.
بهترین نرم افزارهای سیستم اطلاعات مکانی GIS
برای جی آی اس، نرم افزارهای بسیاری وجود دارد که هر کدام قابلیت ویژه ای دارد، برخی از آنها تجاری بوده و برای استفاده از آنها باید پول پرداخت شود و برخی نیز رایگان.
در سایت جی آی اس آکامی نیز لینک دانلود نرم افزاهای GIS معروف قرار داده شده است.
در جدول زیر برخی از این نرم افزاهای GIS به صورت مختصیر معرفی شده است:
در صورت نیاز به آموزش بیشتر GIS میتوانید فرم درخواست کلاس جی آی اس را در این لینک پر کنید و اطلاعات بیشتر در این زمینه کسب کنید.
برای دریافت فیلم های آموزش GIS نیز میتوانید به این لینک مراجعه کنید.
دانلود pdf جی آی اس چیست
دانلود فایل pdf جی آی اس چیست از شرکت ESRI
جدیدترین نسخه نرم افزار ArcGIS Desktop 10.6.1 را از اینجا دانلود کنید.
